Leonardo Don Vinci: verschil tussen versies

Uit WikiMeneer
Ga naar: navigatie, zoeken
Regel 1: Regel 1:
 +
{{Infobox kunstenaar
 +
| naam          = Leonardo da Vinci
 +
| afbeelding    = Leonardo self.jpg
 +
| onderschrift  = Zelfportret van Leonardo da Vinci uit ca. 1512-1515
 +
| volledige naam = Leonardo di Ser Piero
 +
| geboren        = [[15 april]] [[1452]]
 +
| overleden      = [[2 mei]] [[1519]]
 +
| land          = [[Florentijnse Republiek]]
 +
| beroep        = [[Architectuur|Architect]], [[uitvinder]], [[ingenieur]], [[filosofie|filosoof]], [[natuurkunde|natuurkundige]], [[scheikunde|scheikundige]], [[anatomie|anatomist]], [[beeldhouwkunst|beeldhouwer]], [[schrijver]], [[schilderkunst|schilder]] en [[componist]]
 +
| jaren-actief  =
 +
| stijl          = [[Hoogrenaissance]]
 +
| bekende-werken = ''[[Mona Lisa]]''<br />''[[Het Laatste Avondmaal (Leonardo da Vinci)|Het Laatste Avondmaal]]''<br />''[[Mens van Vitruvius en Vitruviusman|Vitruviusman]]''<br />''[[De dame met de hermelijn]]
 +
| RKD            = 49450
 +
}}
 +
[[Bestand:Vinci, Leonardo da 1452-1519 Signature from the Paintings and Drawings 08 Signature.jpg|{{Largethumb}}|Handtekening]]
 +
 +
'''Leonardo da Vinci''' ([[Vinci (plaats)|Vinci]], [[15 april]] [[1452]] - [[Amboise]], [[2 mei]] [[1519]]) was een [[architectuur|architect]], [[uitvinder]], [[ingenieur]], [[filosofie|filosoof]], [[natuurkunde|natuurkundige]], [[scheikunde|scheikundige]], [[anatomie|anatomist]], [[beeldhouwkunst|beeldhouwer]], [[schrijver]], [[schilderkunst|schilder]] en [[componist]] uit de [[Florentijnse Republiek]], tijdens de [[Italiaanse renaissance]]. Hij wordt gezien als het [[schoolvoorbeeld]] van het renaissance-ideaal van de ''[[homo universalis]]'' en als [[genie (persoon)|genie]].
 +
 +
== Levensloop ==
 +
Leonardo's leven wordt beschreven in [[Giorgio Vasari]]'s ''[[Vite]]'', een van de belangrijkste [[biografie|biografische]] bronnen van [[renaissance]]kunst voor [[Kunstgeschiedenis|kunsthistorici]].
 +
 +
=== Jeugd ===
 +
[[Bestand:Vinci casa Leonardo.jpg|thumb|Leonardo's geboortehuis in [[Vinci (plaats)|Anchiano]]]]
 +
[[Bestand:Study of a Tuscan Landscape.jpg|thumb|Dal van de [[Arno (rivier)|Arno]], Leonardo's oudst bekende tekening (1473). Museum [[Uffizi]]. |alt= Pentekening van een landschap met bergen en rivier in een diep dal met kasteeltje.]]
 +
 +
Hoewel zijn naam suggereert dat Leonardo in [[Vinci (plaats)|Vinci]] werd geboren is dit uiterst twijfelachtig. Zijn geboortehuis - een hedendaagse toeristische attractie - staat in [[Anchiano]], een dorp nabij Vinci op het grondgebied van de stad [[Florence (stad)|Florence]]. Zowel zijn vader als een aantal voorvaderen waren ''notaio'', [[notaris]]. Daardoor is zijn geboortedatum en naam overgeleverd. "Leonardo di ser Piero da Vinci" (Leonardo, zoon van heer Piero uit Vinci) schreef zijn grootvader in het familieboek. Leonardo was een [[buitenechtelijk kind]] van Piero en ''Chataria'', Catherina, een boerenmeisje. Hierdoor kon hij geen klassieke studie volgen.
 +
 +
Leonardo groeide op op het platteland, en verbleef vermoedelijk minstens het eerste jaar bij zijn moeder die hem zoogde. Wat daarna gebeurde, is onzeker. Volgens het kadaster van Vinci van [[1457]] woonde ''Leonardo'' bij zijn vader Piero en diens echtgenote Albiera.
 +
 +
=== Loopbaan ===
 +
[[Bestand:Andrea_del_Verrocchio,_Leonardo_da_Vinci_-_Baptism_of_Christ_-_Uffizi.jpg|thumb|''[[Doop van Christus (Verrocchio)|Doop van Christus]]'' (1472–1475)—[[Uffizi]], door [[Verrocchio]] en Leonardo|alt=Schilderij toont Jezus in lendedoek in een beek door een landschap met rotsen. Rechts giet Johannes de Doper, herkenbaar aan het kruis dat hij draagt, water over Jezus' hoofd. Links knielen twee engelen. Boven Jezus de handen van God en een neerdalende duif.]]
 +
[[Bestand:The Lady with an Ermine.jpg|thumb|''[[De dame met de hermelijn]]'', Nationaal Museum, Czartoryski Collection, [[Krakau]], 1483-1490.]]
 +
Hij werd een schilder[[gezel]] (leerlingschilder) bij [[Andrea del Verrocchio]] en later een onafhankelijk schilder. Van 1482 tot 1499 werkte hij voor de Hertog van [[Hertogdom Milaan|Milaan]], [[Ludovico Sforza]], waar hij zijn eigen studio had, inclusief [[leerling]]en. Toen de [[Frankrijk|Fransen]] Milaan bezetten, keerde hij terug naar Florence, waar hij voor [[Cesare Borgia]] ging werken als militair architect en ingenieur. In 1506 keerde hij terug naar Milaan.
 +
 +
Van 1513 tot 1516 woonde hij in [[Rome (stad)|Rome]], waar toentertijd ook de veel jongere schilders [[Rafaël Santi|Rafael]] en [[Michelangelo Buonarroti|Michelangelo]] werkten, met wie hij weinig contact had. Met Michelangelo werd hij gevraagd voor de uitvoering van een grote muurschildering in het [[Palazzo Vecchio]] in Florence. Beide kunstenaars voltooiden deze muurschilderingen echter nooit. Er bleven slechts schetsen van over. In [[1516]] ging Leonardo werken voor koning [[Frans I van Frankrijk]] in het [[kasteel van Amboise]].
 +
 +
=== Leerlingen ===
 +
Zoals elke grote kunstenaar had Leonardo verscheidene leerlingen. Giacomo [[Salaí]] kwam in 1490. Daarna volgde Marco d’Oggiono. Een jaar later voegde Giovanni Antonio Boltraffio (°±1467 - +1516) zich bij hen. In 1507, tijdens zijn verblijf in Milaan, nam Leonardo de edelman Francesco (da) Melzi (alias da Melzo, alias Franciscus Meltius) aan. Andere leerlingen waren Zoroastro uit Peretola, Riccio Fiorentino, Ferrando de Llanos (de Spanjaard), Giampetrino, misschien Francesco Napoletano, en enkele anderen van minder belang. Maar wegens de onregelmatige leefstijl van Leonardo kon hij geen echte school of atelier uitbouwen. Salaí en Melzi werden vermeld in de ‘Vite’ van [[Giorgio Vasari]] (1550).
 +
 +
=== Overlijden ===
 +
Hij overleed in het Franse [[Amboise]], in het [[Clos Lucé]] en ligt begraven in de Kapel van St. Hubertus in het [[kasteel van Amboise]]. Clos Lucé is een kasteel in Amboise waar Leonardo da Vinci de laatste drie jaren van zijn leven woonde. Het is nu een museum over het leven en werk van Leonardo da Vinci. Het beschikt over veel voorbeelden van zijn uitvindingen.
 +
 +
== Persoonlijkheid ==
 +
[[Bestand:Leonardo da Vinci (attrib)- la Belle Ferroniere.jpg|thumb|Portret van een jonge vrouw (bijgenaamd [[La Belle Ferronière]]). Kunstenaar omstreden. Tussen 1490 en 1496, [[Louvre]].]]
 +
 +
=== Controversieel ===
 +
Leonardo gold, met al zijn talenten die men tijdens zijn leven al erkende, in zijn tijd als een controversieel persoon. Onder andere vanwege zijn artistieke kwaliteiten kreeg hij diverse opdrachten van de Kerk voor het vervaardigen van religieuze kunst, met name schilderwerk. "[[Het Laatste Avondmaal (Leonardo da Vinci)|Het Laatste Avondmaal]]" is hier een beroemd voorbeeld van. Leonardo stond zijn gehele werkzame leven onder bescherming van invloedrijke personen, een tijdlang zelfs onder die van de [[paus]] zelf. Hoewel de kerk zich al minder rigide betoonde dan voorheen ([[anatomie|anatomisch]] onderzoek werd op kleine schaal toegestaan), was er toch geen sprake van [[Verlichting (stroming)|verlichting]], getuige het proces tegen [[Galileo Galilei]] ruim een eeuw na Leonardo da Vinci's dood.
 +
 +
Leonardo heeft ook een aanvaring gehad met de paus. Op een [[handschrift (document)|manuscriptvel]] noteerde hij dat de paus, aan wiens hof hij resideerde, hem betrapt had op anatomisch onderzoek op menselijke lijken. Ook is in een van zijn notities de opmerking "De [[zon]] staat stil" te vinden, volgens sommigen een verwijzing naar een [[heliocentrisme|heliocentrische]] kijk die tegen de toen geldende [[dogma (christendom)|dogma]]'s inging.
 +
 +
=== Karakter ===
 +
[[Bestand:Leonardo da Vinci - Saint John the Baptist C2RMF retouched.jpg|thumb|Salai als ''[[Johannes de Doper]]'' 1513–16]]
 +
[[Bestand:Leonardo da Vinci - Angelo Incarnato.jpg|thumb|''De mensgeworden engel'', (houtskool, omstreeks 1515) is verwant aan het schilderij ''Johannes de Doper''.]]
 +
Volgens de meeste biografen was Leonardo's opvallendste karaktertrek dat hij vaak enthousiast aan een opdracht of nieuwe interesse begon maar dan heel vaak zijn begonnen werk niet afmaakte. Hiervan zijn vele voorbeelden vooral met zijn artistieke opdrachten. Maar hij had ook bijna zijn hele leven het plan voor een allesomvattende [[encyclopedie]] die hij nooit voltooide.
 +
 +
Leonardo maakte vaak vele schetsen voor te maken grootse schilderijen, die vaak niet voltooid werden. In 1481 kreeg hij opdracht om het [[altaarstuk]] "De [[aanbidding]] door de [[wijzen uit het oosten|wijzen]]" te maken, maar hij vertrok naar Milaan voordat het af was.
 +
 +
Daar besteedde hij vele jaren aan het ontwerpen van een monumentaal, acht meter hoog bronzen ruiterbeeld ter ere van de vroegere vorst [[Francesco Sforza]]. Ook dit project werd nooit gerealiseerd, maar dan als gevolg van de oorlog met Frankrijk. Op initiatief van particulieren werd een vergelijkbaar standbeeld in 1999 in [[New York City|New York]] gemaakt en aan de stad Milaan geschonken.
 +
 +
Toen Leonardo in Florence was teruggekeerd, kreeg hij de opdracht een grote openbare muurschildering te maken. ([[Michelangelo Buonarroti|Michelangelo]] zou de muur ertegenover beschilderen. De twee mochten elkaar overigens totaal niet.) Na vele voorstudies verliet hij de stad.
 +
 +
Leonardo schijnt nooit een intieme relatie gehad te hebben met een vrouw. In 1476 werd hij anoniem beschuldigd van [[homoseksualiteit|homoseksuele]] contacten met een 17-jarig model, de notoire [[prostitutie|prostitué]] [[Jacopo Saltarelli]]. Dit gebeurde in die tijd wel vaker en is vermoedelijk een vorm van laster geweest. Samen met drie anderen werd Leonardo bij gebrek aan bewijs vrijgesproken van een aanklacht wegens homoseksueel gedrag, maar allen werden nog wel enige tijd in de gaten gehouden door de "Nachtagenten" van [[Florence (stad)|Florence]], een soort [[zedenpolitie]].
 +
 +
De [[Veronderstelling|speculatie]] over zijn homoseksualiteit wordt vooral gevoed door een uiteenzetting van [[Sigmund Freud]]. Freuds ideeën en werkwijze worden door sommige critici, waaronder [[C.G. Jung]], sterk in twijfel getrokken, dit geldt ook voor diens analyse van Leonardo.
 +
 +
Leonardo, die [[linkshandig]] was en zijn hele leven in [[spiegelschrift]] schreef, noteerde zijn bevindingen gedetailleerd in aantekenboeken, die een combinatie zijn van kunst en wetenschap.<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/336408/Leonardo-da-Vinci/59780/Art-and-science-the-notebooks Leonardo da Vinci: Art and science the notebooks], Encyclopaedia Britannica</ref> Maar in tegenstelling tot sommige andere tijdgenoten, publiceerde of verspreidde hij deze boeken niet.
 +
De inhoud bleef dan ook tot de [[19e eeuw]] verborgen, en kon dus tot die tijd andere wetenschappers en ingenieurs niet op een directe manier inspireren. Vanwege deze geheimhouding, die in de middeleeuwen en tot ver in de [[nieuwe tijd]] niet alleen gebruikelijk was onder de meeste geleerden maar vooral onder [[alchemie|alchemisten]], voorspellers en dergelijke, beschouwde [[L. Sprague de Camp]] in zijn boek ''The Ancient Engineers'' Leonardo dan ook niet als de eerste moderne ingenieur, maar juist als de "laatste van de klassieken". Pas na Leonardo begonnen wetenschappers echt hun bevindingen te verspreiden.
 +
 +
== Kunst ==
 +
=== Meesterwerken ===
 +
[[Bestand:Leonardo da Vinci Annunciation.jpg|thumb|''[[De Annunciatie|Annunciatie]]'' (1475–1480)—Uffizi, wordt beschouwd als Leonardo's eerste volledig zelfstandige schilderij.]]
 +
[[Bestand:Virgin of the Rocks (Louvre).jpg|thumb|De ''[[Maagd op de rotsen]]'', getuigt van Leonardo's belangstelling voor de natuur. [[Louvre]], mogelijk 1505–1508.]]
 +
[[Bestand:Mona_Lisa,_by_Leonardo_da_Vinci,_from_C2RMF_retouched.jpg|thumb|De [[Mona Lisa]] (tussen 1503 en 1507)]]
 +
Leonardo is beroemd vanwege schilderwerken als de ''[[Mona Lisa]]'' (ook "La Gioconda"), dat zich nu in het [[Parijs]]e [[Louvre]]-museum bevindt en de muurschildering [[Laatste Avondmaal (Leonardo da Vinci)|Laatste Avondmaal]] ("Ultima Cena" of "Cenacolo", Milaan). Dit tweede werk ging, vanwege een experimentele [[fresco (schilderterm)|frescotechniek]] die hij had gebruikt, al in zijn eigen tijd hard achteruit. In de [[Abdij van Tongerlo]] is een getrouwe kopie op linnen van het Laatste Avondmaal in perfecte staat bewaard gebleven, waarvan wordt aangenomen dat de meester zelf de hoofden van Jezus en Johannes heeft geschilderd.
 +
 +
Slechts zeventien van zijn doeken en geen van zijn beelden zijn bewaard gebleven. Het merendeel van zijn tekeningen wordt bewaard in de Koninklijke Collectie van het [[Windsor Castle]] in [[Verenigd Koninkrijk|Engeland]]. Zij zijn eigendom van [[Elizabeth II van het Verenigd Koninkrijk|Koningin Elizabeth]].
 +
 +
=== Lijst van kunstwerken ===
 +
De overgebleven schilderijen van Leonardo zijn niet gesigneerd.
 +
 +
==== Geheel door Leonardo da Vinci ====
 +
* ''[[St. Jerome in de wildernis]]'', (c.1480), [[Vaticaanse Musea]]. Onvoltooid schilderij.
 +
* ''[[Aanbidding door de Wijzen]]'' (1481) – Uffizi, Florence, Italië. Onvoltooid schilderij.
 +
* ''[[Maagd op de rotsen]]'', [[Louvre]], Paris, door de meeste historici wordt dit schilderij als de oudste van de twee versies gezien en daarom op 1483–86 gedateerd.
 +
* ''[[Het Laatste Avondmaal (Leonardo da Vinci)|Het Laatste Avondmaal]]'' (1498) – [[Santa Maria delle Grazie (kerk)|Santa Maria delle Grazie]], [[Milaan (stad)|Milaan]], Italië. Een hoogkwalitatieve replica van dit [http://www.tongerlo.org/da_vinci/avondmaal.htm schilderij] bevindt zich in de abdij van Tongerlo [[België]]
 +
* ''[[Maagd en kind met St. Anne en Johannes de Doper]]'' grote tekening (c. 1499–1500) – [[National Gallery (Londen)|National Gallery]], [[Londen]], UK.
 +
* ''[[Mona Lisa]]'' of ''La Gioconda'' (1503-1505/1507) – Louvre, Paris
 +
* ''[[Maria met kind en Sint-Anna|De Maagd en kind met St. Anna]]'' (c. 1510) – Louvre, Parijs
 +
 +
==== Leonardo met anderen ====
 +
* ''[[Christus' doop (Verrocchio)|Christus' doop]]'' (1472–1475) – [[Uffizi]], [[Florence (stad)|Florence]], Italië. Samen met [[Verrocchio]].
 +
* ''[[Maagd op de rotsen]]'', [[National Gallery (Londen)|National Gallery]], [[Londen]]
 +
 +
==== Aanvaarde toeschrijvingen ====
 +
* ''[[Annunciation (Leonardo)|Annunciatie]]'' (1475–1480) – Uffizi, Florence. Het vroegste werk geheel door Leonardo.
 +
* ''[[Madonna Benois]]'' (1478–1480) – [[Hermitage (Sint-Petersburg)|Hermitage]], [[Sint-Petersburg]].
 +
* ''[[Madonna met de anjer (Leonardo da Vinci)|Madonna met de anjer]]'', (1478-80) [[Alte Pinakothek]] [[München]]
 +
* ''[[De dame met de hermelijn]]'' (1488–90) – [[Czartoryski Museum]], [[Krakau|Kraków]], Polen
 +
* ''[[Johannes de Doper]]'' (c. 1514) – Louvre, Parijs
 +
 +
==== Waarschijnlijke toeschrijvingen ====
 +
* ''[[Ginevra de' Benci]]'' (c. 1475) – [[National Gallery of Art]], [[Washington, D.C.]], V.S.
 +
* ''[[La Bella Principessa]]'' (c. 1496) - Privécollectie
 +
 +
=== Onderzoek ===
 +
Leonardo's wetenschappelijke werk was gebaseerd op [[empirie|empirisch]] onderzoek, niet op wetenschappelijke [[experiment]]en of [[theorie|theoretische]] verklaringen: hij probeerde een verschijnsel te doorgronden door het zo gedetailleerd mogelijk te beschrijven en te tekenen. Gedurende zijn hele leven had hij het plan om een grootse [[encyclopedie]] te maken op basis van tekeningen. Hij publiceerde evenwel niets van zijn onderzoek.
 +
 +
=== Codex Leicester en andere losse [[handschrift (document)|manuscripten]] ===
 +
De zogenaamde [[Codex Leicester]] bestaat uit 18 vellen papier, met rode inkt in spiegelbeeld beschreven door Leonardo Da Vinci. De [[perkament]]en betreffen uiteenlopende ideeën over onder andere [[Westerse astrologie|astrologie]] en [[religie]]. Naast deze codex zijn zo'n 7000 vellen van het werk van Leonardo bekend. Onder meer het [[Windsor Castle]] en verschillende bibliotheken in Milaan bezitten werk van Leonardo (waaronder ook de [[Codex Atlanticus]], die in Milaan bewaard wordt). De recentst ontdekte codex bevindt zich in twee delen in [[Madrid (stad)|Madrid]].
 +
 +
In 1994 kocht [[Bill Gates]], oud-topman van [[Microsoft]], de Codex Leicester op een veiling voor 30,8 miljoen dollar. Bill Gates leende hem na zijn aankoop uit aan het Fogg-Museum van [[Harvard-universiteit|Harvard University]], waar de geschriften nu te bewonderen zijn.
 +
 +
[[File:Leonardo Anatomy of the Neck, c. 1515.jpg|thumb|Leonardo ''Anatomie van de nek, ca. 1515]]
 +
=== Anatomie ===
 +
Misschien nog wel indrukwekkender dan zijn kunstwerken zijn Leonardo's studies van de [[anatomie]], de vlucht van vogels en vele andere onderwerpen. Zijn uiteindelijk vergevorderde kennis van de anatomie van het menselijk lichaam leerde Leonardo zichzelf. Het is bekend dat hij in het holst van de nacht de lichamen van pas gestorven mensen uit hun graven stal. Vervolgens ontleedde hij deze lichamen thuis. Overigens zijn niet al zijn anatomiestudies kwalitatief even goed. Zijn ''Anatomie van de nek'' lijkt volkomen uit de duim gezogen, evenals de studie ''De voornaamste organen en het vasculaire en urino-genitale stelsel van een vrouw''.
 +
 +
=== Machines en vliegtuig ===
 +
Zijn boeken bevatten tekeningen van verschillende nieuwe apparaten en machines, zoals een [[helikopter]], [[machinegeweer|machinegeweren]], een bepantserde [[Tank (voertuig)|tank]], een [[onderzeeboot]] en een apparaat met tandwielen waarvan men vermoedt dat het een mechanische rekenmachine voorstelt. Op 3 januari 1496 voerde Leonardo een mislukte proef uit met een vliegtuig dat hij had gebouwd. Ook de [[viola organista]], een muziekinstrument, is door Leonardo ontworpen.
 +
 +
=== Brug over de Gouden Hoorn ===
 +
In 1502 maakte Leonardo een ontwerp voor een 240 m lange brug zonder tussenliggende pijlers. Dit maakte deel uit van een civiel project voor [[sultan (rang)|sultan]] [[Bayezid II]] van [[Istanboel]]. Het ontwerp was bedoeld om een inham van de Bosporus die bekendstond als De [[Gouden Hoorn]] te overbruggen. De brug werd daar nooit gebouwd, maar in 2001 werd er in [[Noorwegen]] een brug geconstrueerd volgens hetzelfde principe.<ref>[http://www.leonardobridgeproject.org The Leonardo Bridge Project]</ref>
 +
 +
=== Ondertekening ===
 +
Leonardo ondertekende zijn werk soms met "Leonardo" of "Io, Leonardo" ("Ik, Leonardo"). Vermoedelijk gebruikte hij zijn vaders naam niet omdat hij een bastaard was. Bij zijn studies gebruikte hij overigens wel de naam Leonardo da Vinci, bijvoorbeeld rechtsonder op de tekening van de [[Vitruviusman]].
 +
 +
== Leonardo da Vinci in de hedendaagse cultuur ==
 +
[[Bestand:Leonardo da Vinci01.jpg|thumb|Standbeeld van Leonardo bij het [[Uffizi]] te [[Florence (stad)|Florence]] door [[Luigi Pampaloni]].]]
 +
 +
=== Naar hem vernoemd ===
 +
* [[Luchthaven Rome Fiumicino|Vliegveld van Rome]] : Aeroporto Leonardo da Vinci
 +
* [[Brussel (stad)|Brusselse]] Franstalige [[hogeschool]] : [[Haute Ecole Léonard de Vinci]]
 +
* Diverse Nederlandse scholen, zie [[Da Vinci College]] (doorverwijspagina)
 +
* [[Leonardoschool]].
 +
* Studievereniging "Leonardo da Vinci", Studievereniging Natuurwetenschappen en Science Nijmegen
 +
* Vliegtuigbouwkundige Studie Vereniging de [[VSV Leonardo Da Vinci]] van de Technische Universiteit Delft
 +
 +
=== Roman ===
 +
In 2003 schreef de [[Verenigde Staten|Amerikaanse]] auteur [[Dan Brown]] een boek dat later een [[bestseller]] is geworden: [[The Da Vinci Code (boek)|The Da Vinci Code]], in 2006 [[The Da Vinci Code (film)|verfilmd]]. In dit boek gebruikt hij symboliek en werken van Leonardo als leidraad voor het verhaal. De bestseller-status van dit boek leidde onder het grote publiek tot een hernieuwde interesse in en bekendheid van de persoon Leonardo da Vinci.
 +
 +
=== Games ===
 +
Hij speelt ook een rol in [[Assassin's Creed II]] en [[Assassin's Creed: Brotherhood]] ([[Ubisoft]]), waar hij de protagonist bijstaat met enkele speciaal gemaakte wapens en een paar van zijn uitvindingen, waaronder zijn vliegmachine en zijn tank.
 +
 +
== Verder lezen ==
 +
* {{Cite book | author = Fred Bérence | title = Léonard de Vinci, L'homme et son oeuvre | publisher = Somogy | year = 1965 | id = Dépot légal 4° trimestre 1965}}
 +
* [[ Serge Bramly]], ''LEONARDO / De mens en zijn kunst'', Luitingh-Sijthoff 1990. ISBN 90-245-53997 (paperback)
 +
* {{Cite book | author = Simona Cremante | title = Leonardo da Vinci: Artist, Scientist, Inventor | publisher = Giunti | year = 2005 | id = ISBN 88-09-03891-6 (hardback)}}
 +
* {{Cite book | author = Michael H. Hart | title = [[The 100]] | publisher = Carol Publishing Group | year = 1992 | id = ISBN 0-8065-1350-0 (paperback)}}
 +
* John N. Lupia, ''The Secret Revealed: How to Look at Italian Renaissance Painting'', Medieval and Renaissance Times, Vol. 1, no. 2 (Summer, 1994): 6-17. (ISSN 1075–2110)
 +
* {{Cite book | author = Charles Nicholl | title = Leonardo da Vinci, The Flights of the mind | publisher = Penguin | year = 2005 | id = ISBN 0-14-029681-6}}
 +
* [[Sherwin B. Nuland]], ''Leonardo Da Vinci'' Phoenix Press. 2001. ISBN 0-7538-1269-X
 +
* {{Cite book | author = [[Jean Paul Richter]] | title = The Notebooks of Leonardo da Vinci | publisher = Dover | year = 1970 | id = ISBN 0-486-22572-0 and ISBN 0-486-22573-9 (paperback)}} 2 volumes. Herdruk van [http://www.gutenberg.org/etext/5000 the original 1883 edition].
 +
* {{Cite book | author = Frank Zollner & Johannes Nathan | title = Leonardo da Vinci: The Complete Paintings and Drawings | publisher = Taschen | year = 2003 | id = ISBN 3-8228-1734-1 (hardback)}}
 +
* {{Cite book | author = John Vermeulen | title = Het genie in de rattenval | publisher = Kramat | year = 2009 | id = ISBN 978-90-795-5213-9 (hardback)}}
 +
* [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/336408/Leonardo-da-Vinci Leonardo da Vinci], Encyclopaedia Britannica
 +
 +
== Externe links ==
 +
* {{en}} [http://www.artcyclopedia.com/artists/leonardo_da_vinci.html Leonardo da Vinci op Artcyclopedia met veel links]
 +
* {{en}} [http://www.elrelojdesol.com/leonardo-da-vinci/gallery-english/index.htm Leonardo da Vinci, Gallery of Paintings and Drawings ]
 +
* {{en}} [http://www.leonardobridgeproject.org Het Leonardo Brugproject]
 +
* {{en}} [http://www.vinci-closluce.com/ Clos Lucé]
 +
* {{da}} [http://www.artstamps.dk/Alphabet-D.htm Leonardo Da Vinci]
 +
* {{nl}} [http://sites.google.com/site/leonardodavinci011/ Leonardo da Vinci]
 +
 +
== Galerij ==
 +
<gallery widths="150" heights="150">
 +
Bestand:Da Vinci Studies of Embryos Luc Viatour.jpg|Een [[foetus]] in de [[baarmoeder]] Leonardo da Vinci (ca. 1510 tot 1513)
 +
Bestand:Studies of the Arm showing the Movements made by the Biceps.jpg|Anatomische studie van de arm, (c.&nbsp;1510)
 +
Bestand:Design for a Flying Machine.jpg|Ontwerp voor een vliegtuig, (c.&nbsp;1488) Institut de France, Paris
 +
Bestand:Leonardo da Vinci- Vitruvian Man.JPG|[[Vitruviusman|Man van Vitruvius]]: Leonardo da Vinci<br />tekent het ideale menselijk lichaam gebaseerd op een pentagon met de verhouding [[Gulden snede|1:1,618]] van de [[gulden snede]]
 +
</gallery>
 +
 +
 +
 +
 +
 +
 +
 +
  
 
In 1948 had hij een prototype voor 's Werelds eerste tijdmachine met succes getest. Helaas zijn de tijdmachine en alle aantekeningen vernietigd tijdens een bombardement van [[Ruimtestation ISIS|ISIS]].
 
In 1948 had hij een prototype voor 's Werelds eerste tijdmachine met succes getest. Helaas zijn de tijdmachine en alle aantekeningen vernietigd tijdens een bombardement van [[Ruimtestation ISIS|ISIS]].

Versie van 10 jun 2015 om 12:00

Sjabloon:Infobox kunstenaar Handtekening

Leonardo da Vinci (Vinci, 15 april 1452 - Amboise, 2 mei 1519) was een architect, uitvinder, ingenieur, filosoof, natuurkundige, scheikundige, anatomist, beeldhouwer, schrijver, schilder en componist uit de Florentijnse Republiek, tijdens de Italiaanse renaissance. Hij wordt gezien als het schoolvoorbeeld van het renaissance-ideaal van de homo universalis en als genie.

Levensloop

Leonardo's leven wordt beschreven in Giorgio Vasari's Vite, een van de belangrijkste biografische bronnen van renaissancekunst voor kunsthistorici.

Jeugd

Bestand:Vinci casa Leonardo.jpg
Leonardo's geboortehuis in Anchiano
Bestand:Study of a Tuscan Landscape.jpg
Dal van de Arno, Leonardo's oudst bekende tekening (1473). Museum Uffizi.

Hoewel zijn naam suggereert dat Leonardo in Vinci werd geboren is dit uiterst twijfelachtig. Zijn geboortehuis - een hedendaagse toeristische attractie - staat in Anchiano, een dorp nabij Vinci op het grondgebied van de stad Florence. Zowel zijn vader als een aantal voorvaderen waren notaio, notaris. Daardoor is zijn geboortedatum en naam overgeleverd. "Leonardo di ser Piero da Vinci" (Leonardo, zoon van heer Piero uit Vinci) schreef zijn grootvader in het familieboek. Leonardo was een buitenechtelijk kind van Piero en Chataria, Catherina, een boerenmeisje. Hierdoor kon hij geen klassieke studie volgen.

Leonardo groeide op op het platteland, en verbleef vermoedelijk minstens het eerste jaar bij zijn moeder die hem zoogde. Wat daarna gebeurde, is onzeker. Volgens het kadaster van Vinci van 1457 woonde Leonardo bij zijn vader Piero en diens echtgenote Albiera.

Loopbaan

Bestand:Andrea del Verrocchio, Leonardo da Vinci - Baptism of Christ - Uffizi.jpg
Doop van Christus (1472–1475)—Uffizi, door Verrocchio en Leonardo
Bestand:The Lady with an Ermine.jpg
De dame met de hermelijn, Nationaal Museum, Czartoryski Collection, Krakau, 1483-1490.

Hij werd een schildergezel (leerlingschilder) bij Andrea del Verrocchio en later een onafhankelijk schilder. Van 1482 tot 1499 werkte hij voor de Hertog van Milaan, Ludovico Sforza, waar hij zijn eigen studio had, inclusief leerlingen. Toen de Fransen Milaan bezetten, keerde hij terug naar Florence, waar hij voor Cesare Borgia ging werken als militair architect en ingenieur. In 1506 keerde hij terug naar Milaan.

Van 1513 tot 1516 woonde hij in Rome, waar toentertijd ook de veel jongere schilders Rafael en Michelangelo werkten, met wie hij weinig contact had. Met Michelangelo werd hij gevraagd voor de uitvoering van een grote muurschildering in het Palazzo Vecchio in Florence. Beide kunstenaars voltooiden deze muurschilderingen echter nooit. Er bleven slechts schetsen van over. In 1516 ging Leonardo werken voor koning Frans I van Frankrijk in het kasteel van Amboise.

Leerlingen

Zoals elke grote kunstenaar had Leonardo verscheidene leerlingen. Giacomo Salaí kwam in 1490. Daarna volgde Marco d’Oggiono. Een jaar later voegde Giovanni Antonio Boltraffio (°±1467 - +1516) zich bij hen. In 1507, tijdens zijn verblijf in Milaan, nam Leonardo de edelman Francesco (da) Melzi (alias da Melzo, alias Franciscus Meltius) aan. Andere leerlingen waren Zoroastro uit Peretola, Riccio Fiorentino, Ferrando de Llanos (de Spanjaard), Giampetrino, misschien Francesco Napoletano, en enkele anderen van minder belang. Maar wegens de onregelmatige leefstijl van Leonardo kon hij geen echte school of atelier uitbouwen. Salaí en Melzi werden vermeld in de ‘Vite’ van Giorgio Vasari (1550).

Overlijden

Hij overleed in het Franse Amboise, in het Clos Lucé en ligt begraven in de Kapel van St. Hubertus in het kasteel van Amboise. Clos Lucé is een kasteel in Amboise waar Leonardo da Vinci de laatste drie jaren van zijn leven woonde. Het is nu een museum over het leven en werk van Leonardo da Vinci. Het beschikt over veel voorbeelden van zijn uitvindingen.

Persoonlijkheid

Bestand:Leonardo da Vinci (attrib)- la Belle Ferroniere.jpg
Portret van een jonge vrouw (bijgenaamd La Belle Ferronière). Kunstenaar omstreden. Tussen 1490 en 1496, Louvre.

Controversieel

Leonardo gold, met al zijn talenten die men tijdens zijn leven al erkende, in zijn tijd als een controversieel persoon. Onder andere vanwege zijn artistieke kwaliteiten kreeg hij diverse opdrachten van de Kerk voor het vervaardigen van religieuze kunst, met name schilderwerk. "Het Laatste Avondmaal" is hier een beroemd voorbeeld van. Leonardo stond zijn gehele werkzame leven onder bescherming van invloedrijke personen, een tijdlang zelfs onder die van de paus zelf. Hoewel de kerk zich al minder rigide betoonde dan voorheen (anatomisch onderzoek werd op kleine schaal toegestaan), was er toch geen sprake van verlichting, getuige het proces tegen Galileo Galilei ruim een eeuw na Leonardo da Vinci's dood.

Leonardo heeft ook een aanvaring gehad met de paus. Op een manuscriptvel noteerde hij dat de paus, aan wiens hof hij resideerde, hem betrapt had op anatomisch onderzoek op menselijke lijken. Ook is in een van zijn notities de opmerking "De zon staat stil" te vinden, volgens sommigen een verwijzing naar een heliocentrische kijk die tegen de toen geldende dogma's inging.

Karakter

Bestand:Leonardo da Vinci - Saint John the Baptist C2RMF retouched.jpg
Salai als Johannes de Doper 1513–16
Bestand:Leonardo da Vinci - Angelo Incarnato.jpg
De mensgeworden engel, (houtskool, omstreeks 1515) is verwant aan het schilderij Johannes de Doper.

Volgens de meeste biografen was Leonardo's opvallendste karaktertrek dat hij vaak enthousiast aan een opdracht of nieuwe interesse begon maar dan heel vaak zijn begonnen werk niet afmaakte. Hiervan zijn vele voorbeelden vooral met zijn artistieke opdrachten. Maar hij had ook bijna zijn hele leven het plan voor een allesomvattende encyclopedie die hij nooit voltooide.

Leonardo maakte vaak vele schetsen voor te maken grootse schilderijen, die vaak niet voltooid werden. In 1481 kreeg hij opdracht om het altaarstuk "De aanbidding door de wijzen" te maken, maar hij vertrok naar Milaan voordat het af was.

Daar besteedde hij vele jaren aan het ontwerpen van een monumentaal, acht meter hoog bronzen ruiterbeeld ter ere van de vroegere vorst Francesco Sforza. Ook dit project werd nooit gerealiseerd, maar dan als gevolg van de oorlog met Frankrijk. Op initiatief van particulieren werd een vergelijkbaar standbeeld in 1999 in New York gemaakt en aan de stad Milaan geschonken.

Toen Leonardo in Florence was teruggekeerd, kreeg hij de opdracht een grote openbare muurschildering te maken. (Michelangelo zou de muur ertegenover beschilderen. De twee mochten elkaar overigens totaal niet.) Na vele voorstudies verliet hij de stad.

Leonardo schijnt nooit een intieme relatie gehad te hebben met een vrouw. In 1476 werd hij anoniem beschuldigd van homoseksuele contacten met een 17-jarig model, de notoire prostitué Jacopo Saltarelli. Dit gebeurde in die tijd wel vaker en is vermoedelijk een vorm van laster geweest. Samen met drie anderen werd Leonardo bij gebrek aan bewijs vrijgesproken van een aanklacht wegens homoseksueel gedrag, maar allen werden nog wel enige tijd in de gaten gehouden door de "Nachtagenten" van Florence, een soort zedenpolitie.

De speculatie over zijn homoseksualiteit wordt vooral gevoed door een uiteenzetting van Sigmund Freud. Freuds ideeën en werkwijze worden door sommige critici, waaronder C.G. Jung, sterk in twijfel getrokken, dit geldt ook voor diens analyse van Leonardo.

Leonardo, die linkshandig was en zijn hele leven in spiegelschrift schreef, noteerde zijn bevindingen gedetailleerd in aantekenboeken, die een combinatie zijn van kunst en wetenschap.[1] Maar in tegenstelling tot sommige andere tijdgenoten, publiceerde of verspreidde hij deze boeken niet. De inhoud bleef dan ook tot de 19e eeuw verborgen, en kon dus tot die tijd andere wetenschappers en ingenieurs niet op een directe manier inspireren. Vanwege deze geheimhouding, die in de middeleeuwen en tot ver in de nieuwe tijd niet alleen gebruikelijk was onder de meeste geleerden maar vooral onder alchemisten, voorspellers en dergelijke, beschouwde L. Sprague de Camp in zijn boek The Ancient Engineers Leonardo dan ook niet als de eerste moderne ingenieur, maar juist als de "laatste van de klassieken". Pas na Leonardo begonnen wetenschappers echt hun bevindingen te verspreiden.

Kunst

Meesterwerken

Bestand:Leonardo da Vinci Annunciation.jpg
Annunciatie (1475–1480)—Uffizi, wordt beschouwd als Leonardo's eerste volledig zelfstandige schilderij.
Bestand:Virgin of the Rocks (Louvre).jpg
De Maagd op de rotsen, getuigt van Leonardo's belangstelling voor de natuur. Louvre, mogelijk 1505–1508.
Bestand:Mona Lisa, by Leonardo da Vinci, from C2RMF retouched.jpg
De Mona Lisa (tussen 1503 en 1507)

Leonardo is beroemd vanwege schilderwerken als de Mona Lisa (ook "La Gioconda"), dat zich nu in het Parijse Louvre-museum bevindt en de muurschildering Laatste Avondmaal ("Ultima Cena" of "Cenacolo", Milaan). Dit tweede werk ging, vanwege een experimentele frescotechniek die hij had gebruikt, al in zijn eigen tijd hard achteruit. In de Abdij van Tongerlo is een getrouwe kopie op linnen van het Laatste Avondmaal in perfecte staat bewaard gebleven, waarvan wordt aangenomen dat de meester zelf de hoofden van Jezus en Johannes heeft geschilderd.

Slechts zeventien van zijn doeken en geen van zijn beelden zijn bewaard gebleven. Het merendeel van zijn tekeningen wordt bewaard in de Koninklijke Collectie van het Windsor Castle in Engeland. Zij zijn eigendom van Koningin Elizabeth.

Lijst van kunstwerken

De overgebleven schilderijen van Leonardo zijn niet gesigneerd.

Geheel door Leonardo da Vinci

Leonardo met anderen

Aanvaarde toeschrijvingen

Waarschijnlijke toeschrijvingen

Onderzoek

Leonardo's wetenschappelijke werk was gebaseerd op empirisch onderzoek, niet op wetenschappelijke experimenten of theoretische verklaringen: hij probeerde een verschijnsel te doorgronden door het zo gedetailleerd mogelijk te beschrijven en te tekenen. Gedurende zijn hele leven had hij het plan om een grootse encyclopedie te maken op basis van tekeningen. Hij publiceerde evenwel niets van zijn onderzoek.

Codex Leicester en andere losse manuscripten

De zogenaamde Codex Leicester bestaat uit 18 vellen papier, met rode inkt in spiegelbeeld beschreven door Leonardo Da Vinci. De perkamenten betreffen uiteenlopende ideeën over onder andere astrologie en religie. Naast deze codex zijn zo'n 7000 vellen van het werk van Leonardo bekend. Onder meer het Windsor Castle en verschillende bibliotheken in Milaan bezitten werk van Leonardo (waaronder ook de Codex Atlanticus, die in Milaan bewaard wordt). De recentst ontdekte codex bevindt zich in twee delen in Madrid.

In 1994 kocht Bill Gates, oud-topman van Microsoft, de Codex Leicester op een veiling voor 30,8 miljoen dollar. Bill Gates leende hem na zijn aankoop uit aan het Fogg-Museum van Harvard University, waar de geschriften nu te bewonderen zijn.

Bestand:Leonardo Anatomy of the Neck, c. 1515.jpg
Leonardo Anatomie van de nek, ca. 1515

Anatomie

Misschien nog wel indrukwekkender dan zijn kunstwerken zijn Leonardo's studies van de anatomie, de vlucht van vogels en vele andere onderwerpen. Zijn uiteindelijk vergevorderde kennis van de anatomie van het menselijk lichaam leerde Leonardo zichzelf. Het is bekend dat hij in het holst van de nacht de lichamen van pas gestorven mensen uit hun graven stal. Vervolgens ontleedde hij deze lichamen thuis. Overigens zijn niet al zijn anatomiestudies kwalitatief even goed. Zijn Anatomie van de nek lijkt volkomen uit de duim gezogen, evenals de studie De voornaamste organen en het vasculaire en urino-genitale stelsel van een vrouw.

Machines en vliegtuig

Zijn boeken bevatten tekeningen van verschillende nieuwe apparaten en machines, zoals een helikopter, machinegeweren, een bepantserde tank, een onderzeeboot en een apparaat met tandwielen waarvan men vermoedt dat het een mechanische rekenmachine voorstelt. Op 3 januari 1496 voerde Leonardo een mislukte proef uit met een vliegtuig dat hij had gebouwd. Ook de viola organista, een muziekinstrument, is door Leonardo ontworpen.

Brug over de Gouden Hoorn

In 1502 maakte Leonardo een ontwerp voor een 240 m lange brug zonder tussenliggende pijlers. Dit maakte deel uit van een civiel project voor sultan Bayezid II van Istanboel. Het ontwerp was bedoeld om een inham van de Bosporus die bekendstond als De Gouden Hoorn te overbruggen. De brug werd daar nooit gebouwd, maar in 2001 werd er in Noorwegen een brug geconstrueerd volgens hetzelfde principe.[2]

Ondertekening

Leonardo ondertekende zijn werk soms met "Leonardo" of "Io, Leonardo" ("Ik, Leonardo"). Vermoedelijk gebruikte hij zijn vaders naam niet omdat hij een bastaard was. Bij zijn studies gebruikte hij overigens wel de naam Leonardo da Vinci, bijvoorbeeld rechtsonder op de tekening van de Vitruviusman.

Leonardo da Vinci in de hedendaagse cultuur

Bestand:Leonardo da Vinci01.jpg
Standbeeld van Leonardo bij het Uffizi te Florence door Luigi Pampaloni.

Naar hem vernoemd

Roman

In 2003 schreef de Amerikaanse auteur Dan Brown een boek dat later een bestseller is geworden: The Da Vinci Code, in 2006 verfilmd. In dit boek gebruikt hij symboliek en werken van Leonardo als leidraad voor het verhaal. De bestseller-status van dit boek leidde onder het grote publiek tot een hernieuwde interesse in en bekendheid van de persoon Leonardo da Vinci.

Games

Hij speelt ook een rol in Assassin's Creed II en Assassin's Creed: Brotherhood (Ubisoft), waar hij de protagonist bijstaat met enkele speciaal gemaakte wapens en een paar van zijn uitvindingen, waaronder zijn vliegmachine en zijn tank.

Verder lezen

Externe links

Galerij

  • Da Vinci Studies of Embryos Luc Viatour.jpg

    Een foetus in de baarmoeder Leonardo da Vinci (ca. 1510 tot 1513)

  • Studies of the Arm showing the Movements made by the Biceps.jpg

    Anatomische studie van de arm, (c. 1510)

  • Design for a Flying Machine.jpg

    Ontwerp voor een vliegtuig, (c. 1488) Institut de France, Paris

  • Leonardo da Vinci- Vitruvian Man.JPG

    Man van Vitruvius: Leonardo da Vinci
    tekent het ideale menselijk lichaam gebaseerd op een pentagon met de verhouding 1:1,618 van de gulden snede





In 1948 had hij een prototype voor 's Werelds eerste tijdmachine met succes getest. Helaas zijn de tijdmachine en alle aantekeningen vernietigd tijdens een bombardement van ISIS.
  1. ↑ Leonardo da Vinci: Art and science the notebooks, Encyclopaedia Britannica
  2. ↑ The Leonardo Bridge Project
Overgenomen van "http://wiki.vuilnisbak.xyz/index.php?title=Leonardo_Don_Vinci&oldid=1475"