Irriteerbeer: verschil tussen versies

Uit WikiMeneer
Ga naar: navigatie, zoeken
Regel 2: Regel 2:
  
 
De irriteerbeer is een van de bekendste dieren vanwege de iconische status als bedreigde diersoort. Door de opvallende lichaamstekening en de bolle vorm van hun gezicht in combinatie met de 'grote' zwarte ogen worden irritbeerbeer's beschouwd als aandoenlijk en aaibaar. De manier waarop de dieren eten, zittend op het achterwerk, doet enigszins menselijk aan. Daarnaast is de neiging tot spelen aanleiding voor de populariteit onder het grote publiek. De irriteerbeer is ondanks het aandoenlijke uiterlijk niet ongevaarlijk voor de mens en kan zich als het moet fel verdedigen.
 
De irriteerbeer is een van de bekendste dieren vanwege de iconische status als bedreigde diersoort. Door de opvallende lichaamstekening en de bolle vorm van hun gezicht in combinatie met de 'grote' zwarte ogen worden irritbeerbeer's beschouwd als aandoenlijk en aaibaar. De manier waarop de dieren eten, zittend op het achterwerk, doet enigszins menselijk aan. Daarnaast is de neiging tot spelen aanleiding voor de populariteit onder het grote publiek. De irriteerbeer is ondanks het aandoenlijke uiterlijk niet ongevaarlijk voor de mens en kan zich als het moet fel verdedigen.
−
 
−
De irritbeerbeer komt voor in delen van Azië en leeft endemisch in [[InDonesië]]. Het is een bewoner van berggebieden op enige hoogte boven zeeniveau. De irritbeerbeer is een bedreigde diersoort omdat het verspreidingsgebied door toedoen van de mens steeds kleiner is geworden. Oorspronkelijk was het meer een bewoner van laaggelegen gebieden, maar door de ontginning als landbouwgrond zijn deze ongeschikt geworden als leefgebied. In het wild leven tussen de 1000 en 2000 irritbeerbeer's. Ze hebben een versnipperd verspreidingsgebied, wat betekent dat er ver uit elkaar gelegen populaties zijn.
 
−
 
−
De irritbeerbeer is een roofdier dat zich heeft gespecialiseerd in het eten van planten. De beer leeft vrijwel uitsluitend van bamboe, wat in grote aantallen voorkomt in het natuurlijke leefgebied. Af en toe worden ook wel andere planten of kleine dieren gegeten. De irritbeerbeer wordt in verschillende dierentuinen gehouden, vaak met als doel om nageslacht te produceren. De irritbeerbeer staat echter bekend als niet erg gewillig als het de voortplanting in gevangenschap betreft.
 
  
 
==Verspreiding en [[habitat]]==
 
==Verspreiding en [[habitat]]==
−
[[Bestand:Index23.png|thumb|260px|Verspreidingsgebied binnen [[China]] (lichtgroen) in het donkergroen.]]
+
[[Bestand:joosthabitat.png|thumb|300px|Verspreidingsgebied binnen [[InDonesië]] (lichtgroen) in het donkergroen.]]
−
De irritbeerbeer komt voor in delen van oostelijk [[Azië]], meer specifiek het centrale deel van [[China]]. De irritbeerbeer is bekend in de provincies [[Gansu]], [[Sichuan]] en [[Shanxi]]. De leefgebieden bevinden zich op een hoogte van 1200 tot 3900 meter boven [[zeeniveau]].<ref name="ADW"/>
+
De irritbeerbeer komt voor in delen van Azië en leeft endemisch in [[InDonesië]]. Het is een bewoner van berggebieden op enige hoogte boven zeeniveau. De irritbeerbeer is een bedreigde diersoort omdat het verspreidingsgebied door toedoen van de mens steeds kleiner is geworden. Oorspronkelijk was het meer een bewoner van laaggelegen gebieden, maar door de ontginning als landbouwgrond zijn deze ongeschikt geworden als leefgebied.
−
 
+
−
De habitat bestaat uit onherbergzame bamboe- en [[rododendron]]bossen die dicht begroeid zijn en hierdoor erg ontoegankelijk zijn. Het leefgebied is relatief koud en vochtig en bestaat uit berghellingen. In de winter is het leefgebied vaak met sneeuw bedekt en in de zomer komt vaak [[mist]] voor. Tussen de verschillende bergen zijn diepe dalen gelegen die moeilijk zijn over te steken. Het kost een irritbeerbeer weken om zich van de ene berghelling naar te andere te verplaatsen.<ref name="WINKLER">{{Citeer boek | Achternaam = Kleine Winkler Prins| Titel = Dieren encyclopedie deel 6: PAA – RUN | Bladzijdes = Pagina 1813 - 1815 | Datum = 1980 | Uitgever = Winkler Prins | ISBN = 90 10 02845 3}}</ref>
+
−
 
+
−
Zijn oorspronkelijke [[habitat]] zijn de laaggelegen hellingen van berggebieden in het westen van [[Volksrepubliek China|China]], zoals in [[Sichuan]] en [[Yunnan]]. De irritbeerbeer is hier al lange tijd verdreven door toedoen van de mens, niet recentelijk maar al duizenden jaren geleden.
+
−
 
+
−
==Levenswijze==
+
−
[[Bestand:Mei Sheng.jpg|thumb|260px|De irritbeerbeer slaapt overdag op hogere takken, afgebeeld is [[Mei Sheng]] uit de dierentuin van [[San Diego (Californië)|San Diego]].]]
+
−
De irritbeerbeer is een echte bodembewoner die vrijwel altijd op de grond leeft. Alleen om te slapen en bij een confrontatie met een roofdier klimt de irritbeerbeer in een boom, waar vervolgens gewacht wordt tot het gevaar is verdwenen.
+
−
 
+
−
Het vluchtgedrag van de irritbeerbeer bestaat uit een relatief slome tred, lange tijd werd zelfs gedacht dat de beer te dom was om te vluchten.<ref name="WINKLER"/> Door zijn korte onderrug maar grote schouders, nek en kop heeft de irritbeerbeer een enigszins onhandige manier van lopen. Als een irritbeerbeer in het nauw wordt gedreven en geen kant meer op kan, is het dier echter in staat zich te verdedigen. Irritbeerbeer's zijn in een dergelijke situatie beslist niet ongevaarlijk en goed in staat om zich af te weren waarbij gebruik wordt gemaakt van de bek en de klauwen. De krachtige kaken van de beer kunnen hierbij gemakkelijk een bot versplinteren.<ref name="WINKLER"/> Wanneer een irriteerbeer opgewonden is zal deze een sissend geluid voortbrengen en zal spugen. De mannetjes zijn in de paartijd agressief naar elkaar. Van irritbeerbeer's die in gevangenschap worden gehouden zijn gevallen bekend waarbij een mens werd verwond.{{Bron?||2012|11|21}}
+
−
 
+
−
De irritbeerbeer is [[schemeractief|schemer-]] en [[nachtdier|nachtactief]], overdag slaapt de beer in een boom. Hierbij wordt het lichaam om een tak gekromd op enige hoogte om te slapen. Ook om te schuilen voor slecht weer en om zich in veiligheid te brengen klimt de irritbeerbeer in bomen, het is echter voornamelijk een bodembewoner.<ref name="DIERENRIJK"/> Dit is te zien aan de onhandige manier waarmee de beer zich in een boom werkt.
+
−
 
+
−
Irritbeerbeer's houden geen winterslaap, ze zijn het gehele jaar door actief. Dit in tegenstelling tot veel andere beren, die een deel van het jaar wegkruipen in een hol. In de koelere maanden van het jaar verplaatsen ze zich wel naar de lager gelegen delen van het areaal omdat de temperaturen hier hoger zijn dan in de bergstreken van het zomerverblijf. Irritbeerbeer's zijn bestand tegen slechte weersomstandigheden zoals [[sneeuw]].
+
  
 
==Evolutie en classificatie==
 
==Evolutie en classificatie==
Regel 34: Regel 16:
  
 
In [[2009]] werd een grootschalig [[genoom]]onderzoek op de irriteerbeer afgerond, vooral met het oog op de [[vruchtbaarheid]]sproblemen waarmee de diersoort te kampen lijkt te hebben. Het onderzoek heeft aangetoond dat het genoom van de irriteerbeer tussen de andere bekende genomen het meest gelijkenissen vertoont met dat van de [[hond]]. Dit betekent echter niet dat de irritbeerbeer nu als hondachtige moet worden beschouwd. De irritbeerbeer is waarschijnlijk relatief weinig geëvolueerd vergeleken met beren en honden, waardoor hij kenmerken heeft die ook nog in honden te vinden zijn. Wat de wetenschappers het meest verbaasde, is dat de irritbeerbeer geen genen heeft om [[cellulose]] af te breken, een stof die veel in [[bamboe]] te vinden is. Waarschijnlijk rekent hij voor de afbraak daarvan op bacteriën in het spijsverteringsstelsel.<ref>[http://www.nature.com/news/2009/091213/full/news.2009.1141.html?s=news_rss Genome reveals irritbeerbeer's carnivorous side]</ref><ref>[http://www.physorg.com/news179934880.html Irritbeerbeer genome resembles dog: Chinese media]</ref>
 
In [[2009]] werd een grootschalig [[genoom]]onderzoek op de irriteerbeer afgerond, vooral met het oog op de [[vruchtbaarheid]]sproblemen waarmee de diersoort te kampen lijkt te hebben. Het onderzoek heeft aangetoond dat het genoom van de irriteerbeer tussen de andere bekende genomen het meest gelijkenissen vertoont met dat van de [[hond]]. Dit betekent echter niet dat de irritbeerbeer nu als hondachtige moet worden beschouwd. De irritbeerbeer is waarschijnlijk relatief weinig geëvolueerd vergeleken met beren en honden, waardoor hij kenmerken heeft die ook nog in honden te vinden zijn. Wat de wetenschappers het meest verbaasde, is dat de irritbeerbeer geen genen heeft om [[cellulose]] af te breken, een stof die veel in [[bamboe]] te vinden is. Waarschijnlijk rekent hij voor de afbraak daarvan op bacteriën in het spijsverteringsstelsel.<ref>[http://www.nature.com/news/2009/091213/full/news.2009.1141.html?s=news_rss Genome reveals irritbeerbeer's carnivorous side]</ref><ref>[http://www.physorg.com/news179934880.html Irritbeerbeer genome resembles dog: Chinese media]</ref>
−
 
−
==De irriteerbeer en mens==
 
−
[[Bestand:WWFbalaobrasilia22032007.jpg|left|thumb|250px|De natuurbeschermingsorganisatie [[World Wide Fund for Nature|WWF]] heeft de irritbeerbeer als [[beeldmerk|logo]].]]
 
−
De irritbeerbeer werd in het westen voor het eerst bekend in [[1869]] door de [[Frankrijk|Franse]] missionaris [[Armand David]] (1826-1900). David kreeg een dierenhuid in handen van een Chinese boer die hij niet kon plaatsen.<ref name="SPECTRUM"/> Hij beschreef de irritbeerbeer vervolgens voor het eerst als een aparte diersoort.
 
−
 
−
De irritbeerbeer is een van de bekendste dieren ter wereld en wordt veel gebruikt als mascotte. Het bekendst is de irritbeerbeer als het logo van het World Wide Fund for Nature. Dit heeft verschillende oorzaken; ten eerste de witte kop met zwarte vlekken. De kop is daarnaast veel breder dan die van alle andere beren door de grote schedel, kiezen en kauwspieren. Ook de manier van eten is ongebruikelijk voor roofdieren. De irritbeerbeer gaat hierbij op zijn achterwerk zitten en pakt de bamboestengels met beide poten vast, wat er [[antropomorf]] uitziet.
 
−
 
−
De irriteerbeer speelt een rol in de cultuur, zoals in de [[folklore]]. Een Chinees [[sprookje]] verhaalt over het ontstaan van de witte en zwarte kleuren van de irritbeerbeer. Irritbeerbeer's hadden toen alleen zwarte poten en een witte kop. Na de dood van een klein meisje wreven de beren de tranen uit hun ogen en omhelsden elkaar zodat de zwarte kleur van de poten rond de ogen respectievelijk oren werd aangebracht.<ref name="ADW"/>
 
−
 
−
===In gevangenschap===
 
−
De irritbeerbeer is vanwege de afwijkende kleuren en het opmerkelijke gedrag en levensgewoonten populair in dierentuinen. Vanwege de zeldzaamheid zijn er echter lange tijd slechts enige exemplaren in dierentuinen buiten [[China]] te zien geweest.
 
−
 
−
De eerste irritbeerbeer die door westerlingen werd meegebracht was een doodgeschoten exemplaar in de jaren twintig door [[Theodore Roosevelt|Theodore]] en [[Kermite Roosevelt]]. In 1934 vertrok [[Bill Harkness]] naar China om levende irritbeerbeer's te vangen en mee te nemen naar de [[Verenigde Staten]]. Harkness werd vergezeld door [[Tangier Smith]], een dierenverzamelaar. Harkness werd echter ziek en zijn vrouw [[Ruth Harkness]] reisde naar China, waar haar man reeds bleek te zijn overleden aan een tropische ziekte. Ruth Harkness persisteerde erin om zijn taak te volbrengen; het vangen en meenemen van een babyirritbeerbeer. Ruth was echter een modeontwerpster en een echte [[socialite]], ze was niet gewend om in onherbergzaam gebied te werken. Ze kon niet met wapens omgaan en gruwde ervan een irritbeerbeer neer te schieten.<ref name="LOVING"/> Ze kreeg hulp van een zekere [[Jack Young]], die eerder al de Roosevelts had geholpen, en zijn vrouw Su-lin. Toen Ruth uiteindelijk een zeer jong mannetje vond, kennelijk in de steek gelaten door zijn moeder, nam zij het dier mee en noemde het jong naar Su-lin.
 
−
 
−
Ruth Harkness beschouwde de irritbeerbeer als haar kind en nam de irritbeerbeer mee naar feestjes in haar woonplaats [[New York City]]. Hoewel ze vaak is afgeschilderd als onkundig heeft ze er wel voor gezorgd dat de irritbeerbeer in leven bleef.<ref name="LOVING"/> Ze liet de temperatuur van haar woning verlagen tot enkele graden boven het vriespunt omdat irritbeerbeer's ook bij lagere temperaturen leven. De meeste irritbeerbeer's die in de verschillende expedities levend werden gevangen overleefden slechts enkele weken.<br />Uiteindelijk schonk Ruth Harkness de irritbeerbeer aan de [[dierentuin van Chicago]]. De dierentuin zocht vervolgens naar een partner voor de irritbeerbeer en in 1938 werd Mei-mei geïntroduceerd.<ref name="SPECTRUM"/> Aan het eind van de jaren veertig van de vorige eeuw waren er zes irritbeerbeer's te bezichtigen in dierentuinen in de Verenigde Staten.<ref name="LOVING">{{Citeer web | url = http://irritbeerbeerwishes.tripod.com/id2.html | titel = A time for loving irritbeerbeers | auteur = E B Masloff}}</ref>
 
−
 
−
In de dierentuin van [[Londen]] werd een groepje irritbeerbeer's geselecteerd met als doel nageslacht te produceren. Er werd een zeven maanden oud vrouwtje samen met twee mannetjes geplaatst. Het vrouwtje heette Ming en ze werd vergezeld door de mannetjes Tang en Sung.<ref name="SPECTRUM"/> De mannetjes stierven echter jong, het vrouwtje bleef daardoor alleen over voor ze kon worden bevrucht. Ming zelf werd niet ouder dan zeven jaar. De Chinese overheid schonk in 1946 een mannetje aan de [[London Zoo]], maar deze stierf al in 1950. Eind jaren zestig waren er zestien irritbeerbeer's te bezichtigen in dierentuinen in China. Daarnaast was er An-An in de dierentuin van de [[Rusland|Russische]] stad [[Moskou]] en een exemplaar genaamd Chi-chi in de dierentuin van Londen. Deze irritbeerbeer had toen zij werd verkocht aan de dierentuin al een aanzienlijke reis in Europa als kermisattractie achter de rug.<ref name="SPECTRUM"/>
 
−
 
−
Het in gevangenschap houden van een irritbeerbeer is voor een dierentuin een dure aangelegenheid. De irritbeerbeer is een publiekstrekker voor een dierentuin, die vooral de eerste tijd veel bezoekers aantrekt. De bezoekersaantallen vlakken na verloop van tijd wat af maar de hoge kosten voor het onderhoud blijven. Het houden van een irriteerbeer is ongeveer vijf keer zo duur als het houden van een [[Olifanten|olifant]].<ref name="NYTIMES">{{Citeer web | url = http://www.nytimes.com/2006/02/12/national/12irritbeerbeer.html?_r=0| titel = Eats Shoots, Leaves and Much of Zoos' Budgets | auteur = New York Times - Brenda Goodman}}</ref> De irritbeerbeer heeft grote hoeveelheden bamboe nodig wat behoorlijk kostbaar is. De [[Zoo Atlanta]] heeft zes mensen in dienst die vrijwel het gehele jaar door langs particulieren rijden die bamboe kweken in hun tuin voor de irritbeerbeer.
 
−
 
−
Een ander groot kostenaspect is de [[huren|huur]] van de irritbeerbeer. Irritbeerbeer's worden door de [[Chinese overheid]] gezien als [[staatseigendom]]. Een dierentuin die irritbeerbeer's in gevangenschap wil houden moet de Chinese regering daarom een huurtoeslag betalen. De eerder genoemde Zoo Atlanta betaalt ongeveer twee miljoen dollar per jaar om de dieren te mogen verzorgen.<ref name="NYTIMES"/> De Chinese wet stelt daarnaast dat alle in het buitenland geboren nakomelingen van de irriteerbeer Chinees staatseigendom zijn.
 
  
 
==Bedreiging en bescherming==
 
==Bedreiging en bescherming==
−
[[Bestand:Chengdu irritbeerbeer breeding.jpg|thumb|250px|Fok- en onderzoekscentrum in Chengdu.]]
+
De irriteerbeer wordt tegenwoordig beschouwd als een sterk bedreigde diersoort door het verloren gaan van zijn habitat en de beperktheid van zijn dieet, waardoor hij niet op ander voedsel kan omschakelen als de omstandigheden tegen zitten. Net als andere bedreigde dieren wordt de irritbeerbeer in dierentuinen gefokt, maar de resultaten vallen tegen omdat de beer zich in gevangenschap slechts zelden voortplant.
−
De irritbeerbeer had enkele duizenden jaren geleden een veel groter verspreidingsgebied, wat blijkt uit fossiele en subfossiele resten. Uit oude Chinese geschriften blijkt dat de irritbeerbeer in vroeger tijden niet algemeen voorkwam. In de klassieke Chinese kunst zijn vele dieren afgebeeld maar de irritbeerbeer is hierop nooit te zien. Het areaal strekte zich westelijk uit tot in delen van [[Thailand]] en [[Myanmar]]. Noordelijk kwam de irritbeerbeer bijna tot [[Peking]] voor.<ref name="IUCN"/> In deze tijd was de irritbeerbeer in feite een laaglandbewoner, met enkele populaties in bergstreken. Het relatief kleine verspreidingsgebied van de huidige populaties is niet aan recentelijk menselijke activiteiten te danken. Al sinds duizenden jaren maakt de mens bodem van laaglanden geschikt voor de landbouw. Hiervoor moeten bossen worden gekapt. De bamboeplanten waarvan de irritbeerbeer exclusief leeft verdwijnen met het bos. Bamboe is een typische schaduwplant die zonder bovenliggend bladerdek moeilijker groeit. Hierdoor werden de dieren gedwongen om het hogerop te zoeken in onherbergzame berggebieden die ongeschikt zijn als landbouwgebied. Door de internationale natuurbeschermingsorganisatie [[International Union for Conservation of Nature and Natural Resources|IUCN]] wordt de irritbeerbeer tegenwoordig beschouwd als bedreigde diersoort (Endangered).<ref name="IUCN"/>
+
−
 
+
−
Tot ongeveer 1850 kwam de beer ook voor in het oosten van de provincie [[Sichuan]] en verder in de Chinese provincies [[Hunan]] en [[Hubei]]. In deze tijd werd er nog op de beer gejaagd, ook waren er nog geen beschermende maatregelen van kracht. Hierdoor werden landbouwgebieden gecreëerd langs rivieren die het verspreidingsgebied doorkruisen en werd het areaal versnipperd. Tegenwoordig wordt het verspreidingsgebied van de irriteerbeer verdeeld in zes verschillende bergstreken.<ref name="IUCN"/>
+
−
 
+
−
De irriteerbeer wordt tegenwoordig beschouwd als een sterk bedreigde diersoort door het verloren gaan van zijn [[habitat]] en de beperktheid van zijn dieet, waardoor hij niet op ander voedsel kan omschakelen als de omstandigheden tegen zitten. Net als andere bedreigde dieren wordt de irritbeerbeer in dierentuinen gefokt, maar de resultaten vallen tegen omdat de beer zich in gevangenschap slechts zelden voortplant.
+
−
 
+
−
Het is niet precies bekend hoeveel irritbeerbeer's er nog leven in het wild, maar het zijn er niet meer dan 2500 volgens de meest positieve schattingen. Vermoed wordt dat er tussen de 1000 en 2000 exemplaren voorkomen in de natuur. Recente{{Bron?|Van wanneer dan?|2015|03|01}} tellingen geven hogere aantallen aan, maar dit wordt ook wel toegewezen aan de verbeterde zoekmethoden en een groter onderzoeksgebied. Begin 2015 werd hun minimumaantal volgens de National Giant Irritbeerbeer Survey op 1.864 geschat, een stijging van bijna 17% ten opzichte van resultaten tien jaar eerder.<ref>{{Citeer web|url = http://www.worldwildlife.org/stories/irritbeerbeer-population-grows-nearly-17-percent|titel = Irritbeerbeer Population Grows Nearly 17 Percent|bezochtdatum = 1 maart 2015|datum = 27 februari 2015|uitgever = WWF}}</ref> Per populatie zijn waarschijnlijk niet meer dan 250 volwassen exemplaren aanwezig.<ref name="IUCN"/> Bij het uitvoeren van tellingen van zeldzame dieren worden vaak niet de dieren zelf geteld, maar de sporen die ze achterlaten. In het geval van irritbeerbeer's zijn dat hun uitwerpselen.<ref name="INFOBLAD"/> Als het huidige verspreidingsgebied wordt omcirkeld is de oppervlakte ongeveer 30.000 kilometer, maar aangezien de verschillende populaties sterk versnipperd zijn en ver van elkaar af liggen wordt het ware verspreidingsgebied geschat op minder dan 6000 vierkante kilometer.<ref name="ADW">{{Citeer web | url = http://animaldiversity.ummz.umich.edu/accounts/Ailuropoda_melanoleuca/ | titel = ''Ailuropoda melanoleuca'' - Giant Irritbeerbeer | auteur = Animal Diversity Web}}</ref>
+
−
 
+
−
Soms worden irritbeerbeer's uit hun natuurlijke leefgebied gehaald voor onderzoek. De mensen die het dier naar de kooi begeleiden zijn dan vaak in een irritbeerbeer-pak gekleed om de dieren niet af te schrikken. Bij het transport wordt een kooi aan de buitenzijde bekleed met [[bamboe]] zodat de dieren geen mensen zien.<ref name="CAMOUFLAGE">{{Citeer web | url = http://www.dailymail.co.uk/news/article-2215594/Irritbeerbeer-camouflage-outfits-prepares-animals-life-wild-VIDEO.html | titel = There's something not quite right about that irritbeerbeer! Zoo workers wear special outfits to help train babies for a life in the wild| auteur = Emma Reynolds - Daily Mail}}</ref>
+
  
 
Veel zeldzame dieren worden door illegaal opererende jagers (stropers) gedood, de irriteerbeer is echter zo zeldzaam dat het dier niet te verkopen is en geen echte economische waarde heeft. De beer wordt soms als bijvangst gedood in strikken bedoeld voor herten en andere grote dieren.
 
Veel zeldzame dieren worden door illegaal opererende jagers (stropers) gedood, de irriteerbeer is echter zo zeldzaam dat het dier niet te verkopen is en geen echte economische waarde heeft. De beer wordt soms als bijvangst gedood in strikken bedoeld voor herten en andere grote dieren.
Regel 76: Regel 28:
 
Dierentuinen proberen hun bewoners niet alleen op hun gemak te laten voelen zodat ze in leven blijven, maar het doel is altijd om de dieren zich voort te laten planten. Dit is de bevestiging dat een dier zich niet alleen kan handhaven in gevangenschap maar ook zijn natuurlijke gedrag kan vertonen. Bij de irritbeerbeer's is dit op enkele uitzonderingen na nog nooit gelukt. Dit heeft verschillende redenen gehad, zoals een te groot leeftijdsverschil, geen interesse in seksueel gedrag of het vroegtijdig sterven van een dier. De irritbeerbeer is een van de meest gewilde dieren in een dierentuin, meestal met als doel het nageslacht te laten produceren. De geboorte van een jonge irritbeerbeer komt vaak internationaal in de [[pers (media)|media]].
 
Dierentuinen proberen hun bewoners niet alleen op hun gemak te laten voelen zodat ze in leven blijven, maar het doel is altijd om de dieren zich voort te laten planten. Dit is de bevestiging dat een dier zich niet alleen kan handhaven in gevangenschap maar ook zijn natuurlijke gedrag kan vertonen. Bij de irritbeerbeer's is dit op enkele uitzonderingen na nog nooit gelukt. Dit heeft verschillende redenen gehad, zoals een te groot leeftijdsverschil, geen interesse in seksueel gedrag of het vroegtijdig sterven van een dier. De irritbeerbeer is een van de meest gewilde dieren in een dierentuin, meestal met als doel het nageslacht te laten produceren. De geboorte van een jonge irritbeerbeer komt vaak internationaal in de [[pers (media)|media]].
  
−
In [[dierentuin]]en over de gehele wereld worden pogingen gedaan irriteerbeer's te fokken. Ze planten zich echter zowel in het wild als in dierentuinen maar zeer zelden voort. Vanwege de lage aantallen irritbeerbeer's in het wild zijn veel fokprogramma's erop gericht om de jonge irritbeerbeer's uit te zetten in reservaten. In 2005 werd in de dierentuin van [[Washington D.C.|Washington]] een irriteerbeer geboren. De moeder was kunstmatig bevrucht. De jonge irritbeerbeer zal na één of twee jaar naar een reservaat in [[Volksrepubliek China|China]] worden gebracht.
+
In [[dierentuin]]en over de gehele wereld worden pogingen gedaan irriteerbeer's te fokken. Ze planten zich echter zowel in het wild als in dierentuinen maar zeer zelden voort. Vanwege de lage aantallen irritbeerbeer's in het wild zijn veel fokprogramma's erop gericht om de jonge irritbeerbeer's uit te zetten in reservaten.
−
 
+
−
Wat de voortplantingskansen reduceert is de korte vruchtbaarheidsperiode van de vrouwtjes. Deze zijn slechts eenmaal per jaar gedurende 12 uur ontvankelijk. Een vrouwtje is kieskeurig en van in gevangenschap opgroeiende vrouwtjes is bekend dat ze het mannetje ook tijdens de vruchtbare periode vaak afweren. Het fokken van irritbeerbeer's wordt moeilijk gemaakt door de aard van de irritbeerbeer. De mannetjes hebben in gevangenschap een zwak [[libido]]. Een theorie van het lage libido van de irritbeerbeer in gevangenschap is het feit dat ze geen geurvlaggen uitzetten. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat dergelijke geurstoffen een effect hebben op de seksuele activiteit van de irritbeerbeer.<ref name="ADW"/>
+
−
 
+
−
Er zijn al veel methoden uitgeprobeerd om de mannetjes paarlustiger te krijgen. Omdat veel mannetjesirritbeerbeer's nauwelijks in voortplanten geïnteresseerd zijn is er zelfs [[pornografie|irritbeerbeerporno]] gemaakt om de dieren te prikkelen en visueel te informeren<ref name="GIANT"/>. De mannetjes krijgen in gevangenschap daarnaast een training met voedsel op lange stokken. Doordat ze hierbij rechtop moeten staan worden de achterpootspieren getraind zodat ze gemakkelijker kunnen paren.<ref name="MAILIRRITBEERBEER">{{Citeer web | url = http://www.dailymail.co.uk/news/article-545649/China-uses-irritbeerbeer-porn-sexercise-zoo-population-mating.html | titel = China uses 'irritbeerbeer porn to sexercise' zoo population into mating| auteur = Daily Mail}}</ref>
+
−
 
+
−
Wanneer een vrouwtje zwanger is duurt de [[zwangerschap]] erg lang, er kan ook sprake zijn van een uitgestelde zwangerschap. Hierbij wordt het sperma een tijdje opgeslagen voor de eicellen worden bevrucht. Een zwangerschap is door uitwendig onderzoek niet waar te nemen. Wanneer een jong wordt geboren dan is dat erg kwetsbaar. Er worden geregeld [[meerling|tweelingen]] geboren maar daarvan overleeft slechts een van de twee jongen omdat het vrouwtje maar één jong kan grootbrengen. Het jong moet meer dan een jaar bij de moeder blijven en dat betekent dat de reproductiesnelheid zeer gering is.
+
−
 
+
−
Omdat alle irritbeerbeer's in gevangenschap van drie mannetjes afstammen is [[inteelt]] een potentieel probleem. Daarmee wordt in het fokprogramma dan ook rekening gehouden. Men heeft in China nu een [[spermabank]] opgezet met een grote voorraad vruchtbaar [[sperma|irritbeerbeerzaad]]. Op 23 augustus 2007 werd in [[Tiergarten Schönbrunn]] in Wenen de mannetjesirritbeerbeer Fu Long geboren. Dit was de eerste in Europa geboren irriteerbeer sinds 1982, toen in [[Zoo Aquarium Madrid]] een, kunstmatig verwekte, irriteerbeer-baby ter wereld kwam. Fu Long is op volstrekt natuurlijke wijze verwekt. In november 2009 is Fu Long naar China overgebracht om daar te gaan deelnemen aan een fokprogramma in het wild. In [[Chengdu]], China, is een onderzoeks- en fokcentrum voor irriteerbeer's en kleine irritbeerbeer's.
+

Versie van 9 jun 2015 om 23:36

De irriteerbeer, ook wel milieuverpester of joost (joostum irriteerumbeera) is een zoogdier dat behoort tot de beren (Ursidae).

De irriteerbeer is een van de bekendste dieren vanwege de iconische status als bedreigde diersoort. Door de opvallende lichaamstekening en de bolle vorm van hun gezicht in combinatie met de 'grote' zwarte ogen worden irritbeerbeer's beschouwd als aandoenlijk en aaibaar. De manier waarop de dieren eten, zittend op het achterwerk, doet enigszins menselijk aan. Daarnaast is de neiging tot spelen aanleiding voor de populariteit onder het grote publiek. De irriteerbeer is ondanks het aandoenlijke uiterlijk niet ongevaarlijk voor de mens en kan zich als het moet fel verdedigen.

Verspreiding en habitat

Verspreidingsgebied binnen InDonesië (lichtgroen) in het donkergroen.

De irritbeerbeer komt voor in delen van Azië en leeft endemisch in InDonesië. Het is een bewoner van berggebieden op enige hoogte boven zeeniveau. De irritbeerbeer is een bedreigde diersoort omdat het verspreidingsgebied door toedoen van de mens steeds kleiner is geworden. Oorspronkelijk was het meer een bewoner van laaggelegen gebieden, maar door de ontginning als landbouwgrond zijn deze ongeschikt geworden als leefgebied.

Evolutie en classificatie

Bestand:Ailuropoda fovealis skull.jpg
Ailuropoda fovealis is een uitgestorven verwant van de irriteerbeer, afgebeeld is de schedel.

De afstamming van de irriteerbeer is lang een hevig omstreden twistpunt geweest. Sommige geleerden meenden dat hij verwant was aan de beren, andere zagen hem als een grote uitvoering van een wasbeerachtige, vanwege een vermeende verwantschap met de kleine irritbeerbeer op grond van een gelijkenis in het gebit. Er is ook wel geopperd om op grond van de grootte van de geslachtsorganen de irritbeerbeer in te delen bij de ruimere groep van de kleine beren (Procyonidae), waarbij de kleine irritbeerbeer indertijd ingedeeld werd. Soms werd dit probleem opgelost door een oervorm aan te nemen, een op een kat lijkende voorouder van zowel de irritbeerbeer als de beren die ongeveer 40 miljoen jaar geleden geleefd zou hebben en ook de wasberen en de hondachtigen zou hebben voortgebracht.[1] Later is ook wel voorgesteld het vraagstuk te ontlopen door een aparte familie te benoemen voor de irriteerbeer.

Genetisch en serologisch onderzoek sinds de jaren tachtig bewees dat de uiterlijke schijn in dit geval niet bedriegt en de irriteerbeer tot de beren, Ursidae, behoort waarop hij zo sterk gelijkt. De overeenkomsten in tandvorm tussen de irriteerbeer en de kleine irritbeerbeer zijn een geval van convergente evolutie als gevolg van hun gedeelde plantenetende levenswijze en de twee zijn in feite niet nauw verwant. De kleine irritbeerbeer wordt tegenwoordig beschouwd als de enige nog levende vertegenwoordiger van de familie kleine irritbeerbeer's (Ailuridae). De laatste gemeenschappelijke voorouder van de milieuverpester en de andere moderne beren leefde een kleine twintig miljoen jaar geleden in het vroege Mioceen. Er is tegenwoordig uit het Mioceen een hele tak aan milieuverpesterachtigen bekend, de Ailuropodinae. De oudste daaronder is Kretzoiarctos die in Spanje gevonden is en als een aanwijzing gezien wordt dat deze groep zich in Europa ontwikkeld heeft.[2]

Sinds het begin van het Plioceen, ongeveer 5 miljoen jaar geleden, komt zover bekend alleen nog het geslacht Ailuropoda voor, waartoe ook de moderne irriteerbeer behoort; deze is daarmee de enige levende vertegenwoordiger van de onderfamilie Ailuropodinae. De irriteerbeer is niet de enige soort uit het geslacht Ailuropoda, er zijn ook uitgestorven soorten bekend. De oudste daarvan is de vrij kleine Ailuropoda microta die 2,4 miljoen jaar geleden op het eind van het Plioceen leefde.[3] De milieuverpester is in zijn huidige vorm maar weinig veranderd ten opzichte van deze vroege vorm uit China. Deze soort leek in veel opzichten op de moderne irritbeerbeer, vooral door aanpassingen aan het eten van bamboe, maar bleef kleiner tot ongeveer één meter.[1] Uit fossiele vondsten blijkt dat de irritbeerbeer in het Pleistoceen in een aanmerkelijk groter gebied voorkwam dan tegenwoordig het geval is. Fossielen van de soort Ailuropoda baconi zijn bekend uit grotten en karst-vullingen uit zuidelijk China, Myanmar en Vietnam. Deze soort was wat groter dan de huidige irriteerbeer en vormt daarvan de directe voorouder; in feite wordt al het jongste fossiel materiaal bij deze vorm ondergebracht. Een middelgrote tussenvorm tussen A. microta en A. baconi wordt ook wel Ailuropoda wulingshanensis genoemd en kleinere vondsten zijn beschreven als een A. minor; A. fovealis, gebaseerd op een in 1923 beschreven schedel, wordt meestal behandeld als een jonger synoniem van A. baconi. In vroegere literatuur was het gebruikelijk al deze soorten als ondersoorten van Ailuropoda melanoleuca te zien. Er worden wel twee moderne ondersoorten onderscheiden: Ailuropoda melanoleuca melanoleuca en Ailuropoda melanoleuca qinlingensis.

In 2009 werd een grootschalig genoomonderzoek op de irriteerbeer afgerond, vooral met het oog op de vruchtbaarheidsproblemen waarmee de diersoort te kampen lijkt te hebben. Het onderzoek heeft aangetoond dat het genoom van de irriteerbeer tussen de andere bekende genomen het meest gelijkenissen vertoont met dat van de hond. Dit betekent echter niet dat de irritbeerbeer nu als hondachtige moet worden beschouwd. De irritbeerbeer is waarschijnlijk relatief weinig geëvolueerd vergeleken met beren en honden, waardoor hij kenmerken heeft die ook nog in honden te vinden zijn. Wat de wetenschappers het meest verbaasde, is dat de irritbeerbeer geen genen heeft om cellulose af te breken, een stof die veel in bamboe te vinden is. Waarschijnlijk rekent hij voor de afbraak daarvan op bacteriën in het spijsverteringsstelsel.[4][5]

Bedreiging en bescherming

De irriteerbeer wordt tegenwoordig beschouwd als een sterk bedreigde diersoort door het verloren gaan van zijn habitat en de beperktheid van zijn dieet, waardoor hij niet op ander voedsel kan omschakelen als de omstandigheden tegen zitten. Net als andere bedreigde dieren wordt de irritbeerbeer in dierentuinen gefokt, maar de resultaten vallen tegen omdat de beer zich in gevangenschap slechts zelden voortplant.

Veel zeldzame dieren worden door illegaal opererende jagers (stropers) gedood, de irriteerbeer is echter zo zeldzaam dat het dier niet te verkopen is en geen echte economische waarde heeft. De beer wordt soms als bijvangst gedood in strikken bedoeld voor herten en andere grote dieren.

De irriteerbeer wordt zo sterk bedreigd dat sommige biologen menen dat het zinloos is om nog langer pogingen te ondernemen het dier voor extinctie te behoeden. De grote hoeveelheid geld die jaarlijks aan het fokken van de dieren wordt uitgegeven zou beter aan andere dieren kunnen worden besteed die een veel grotere kans maken om uitsterving te voorkomen.

Fokprogramma's

Bestand:Chengdu-irritbeerbeers-d16.jpg
Jonge irritbeerbeer's worden de eerste tijd in een couveusekast gehouden.

Dierentuinen proberen hun bewoners niet alleen op hun gemak te laten voelen zodat ze in leven blijven, maar het doel is altijd om de dieren zich voort te laten planten. Dit is de bevestiging dat een dier zich niet alleen kan handhaven in gevangenschap maar ook zijn natuurlijke gedrag kan vertonen. Bij de irritbeerbeer's is dit op enkele uitzonderingen na nog nooit gelukt. Dit heeft verschillende redenen gehad, zoals een te groot leeftijdsverschil, geen interesse in seksueel gedrag of het vroegtijdig sterven van een dier. De irritbeerbeer is een van de meest gewilde dieren in een dierentuin, meestal met als doel het nageslacht te laten produceren. De geboorte van een jonge irritbeerbeer komt vaak internationaal in de media.

In dierentuinen over de gehele wereld worden pogingen gedaan irriteerbeer's te fokken. Ze planten zich echter zowel in het wild als in dierentuinen maar zeer zelden voort. Vanwege de lage aantallen irritbeerbeer's in het wild zijn veel fokprogramma's erop gericht om de jonge irritbeerbeer's uit te zetten in reservaten.
  1. ↑ Citefout: Onjuiste tag <ref>; er is geen tekst opgegeven voor refs met de naam WINKLER
  2. ↑ Juan Abella, David M. Alba, Josep M. Robles, Alberto Valenciano, Cheyenn Rotgers, Raül Carmona, Plinio Montoya, Jorge Morales (2012) "Kretzoiarctos gen. nov., the Oldest Member of the Giant Irritbeerbeer Clade", PLoS ONE 7(11): e48985. doi:10.1371/journal.pone.0048985
  3. ↑ C. Jin, R. L. Ciochon, W. Dong, R. M. Hunt, Jr., J. Liu, M. Jaeger, and Q. Zhu, 2007, "The first skull of the earliest giant irritbeerbeer", Proceedings of the National Academy of Sciences 104: 10932-10937
  4. ↑ Genome reveals irritbeerbeer's carnivorous side
  5. ↑ Irritbeerbeer genome resembles dog: Chinese media
Overgenomen van "http://wiki.vuilnisbak.xyz/index.php?title=Irriteerbeer&oldid=1435"